Sigara en önemli bağımlılık yapıcı maddelerden biridir. Bunda en önemli neden kolay ulaşılabilir olması ve uyuşturucu olarak bilinen diğer bağımlılık yapıcılara göre daha masum gösterilmesidir. Sigara sadece psikolojik bir bağımlılık değil, aynı zamanda biyolojik hatta sosyal bir bağımlılıktır. Psikolojik bağımlılıktır çünkü hasta rahatladığını, stresinin azaldığını söyler. Sosyal bir bağımlılıktır çünkü sigara içerken sohbet ortamı yakalar ve bunu sigaraya atfeder. Sigara içenler bir grup oluşturur ve kişi sigara içmezse o gruba dahil olamayacağını düşünebilir. Biyolojik bağımlılıktır çünkü nikotin vücutta gerçek bir bağımlılık yapar. Akciğerlerden sigara dumanı hızla ve tümüyle emilir, her nefeste damarlardaki yüksek konsantrasyonlu nikotin 10 – 16 saniye içinde beyne ulaşır. Nikotinin bağlanması, zevk ve sükunet hisleri yaratan dopaminin salınmasını artırdığı için kişi kendini yalancı bir mutluluk ve keyif duygusu içinde hisseder. Daha fazla dopamin salınması için nikotine yani sigaraya ihtiyaç duyar. İçilen her sigarayla nikotin bağımlılığı artar, kişi artık az sigarayla yetinemez. Sigara içilmediğinde dopamin seviyesinde görülen azalma, sinirlilik ve stres gibi yoksunluk semptomlarına yol açabilir. İşte sigarayı bırakanlarda bu tür şikayetlerin görülmesinin en önemli sebebi budur.

Sigarayı bırakmanın faydaları sayılamayacak kadar fazla

Bu kadar zararı olan bir madde bırakıldığında, elde edilen kazanç da bir o kadar fazladır, ama en önemlisi kişinin sağlığına kavuşmasıdır. Sigarayı bırakırsanız:

• • Eviniz, arabanız, elbiseleriniz ve nefesiniz daha iyi kokar,
• • Çocuklarınıza iyi örnek olur, sağlıklı bebek ve çocuklara sahip olursunuz,
• • Başkasını rahatsız etme endişesi yaşamaz, daha iyi nefes alırsınız,
• • Koku ve tat alma duyunuz geri gelir ve yemeklerin lezzetini hissedersiniz,
• • Fiziksel aktivitelerde daha iyi performans gösterirsiniz,
• • Cildiniz erken kırışmaz, daha genç görünürsünüz,
• • Sigaraya vereceğiniz parayı biriktirebilirsiniz (günde bir paket içen biri ayda yaklaşık 300TL, yılda 3600TL biriktirebilir),
• • Daha uzun yaşar, sevdiklerinizle daha uzun süre beraber olursunuz,
• • Cinsel hayatınız olumlu yönde etkilenir.

Sigarayı bırakmak mümkün

Bilimsel olarak etkinliği kanıtlanmış sigara bırakma yöntemlerini üç ana başlıkta özetleyebiliriz: terapötik yöntemler, davranışsal tedavi ve ilaç tedavisi. Bunların dışındaki hiçbir yol bilimsel olarak kanıtlanmamıştır ve kişilerin kulaktan dolma önerilerle denememeleri gerekir. Özellikle İnternetten ne olduğu bilinmeyen bitkiler ve macunlar sipariş etmek son derece tehlikeli olabilir. Bilimsel olarak henüz kanıtlanmamış, evrensel kabul görmemiş yöntemlere daima şüpheli bakmalıyız. Bu gibi yöntemlerde en dikkat etmemiz gereken nokta yan etkilerdir. Bu nedenle bilimden ayrılmamayı öneriyorum. Sigara bırakma sürecinde irade ve kişinin kararlı olması elbette çok önemli bir faktör. Ancak kişi tereddütlü bile olsa, onlarla yaptığımız destekleyici ve bilgilendirici birkaç görüşme sonrası pek çok kişi hayatını ve sağlığını olumsuz etkileyen bu alışkanlıktan kurtulmak istiyor. Bırakmaya çok zor karar verip çok başarılı şekilde bırakarak ömür boyu içmeyen hastalarımız oluyor. Bırakma başarımızın önündeki en büyük engel kişinin çevresinde sigara içenlerin olmasıdır. Bunun dışında yoksunluk belirtilerinin çok olması, kilo alımı, yeterince destek almama da olumsuz etkilemektedir. Ancak bunların hiçbiri aşılamayacak engeller değildir. Artık sigara bıraktırma başarısı oldukça yüksektir ve bu saydığımız olumsuz etkilerin hepsi için hastalarımıza destek yöntemler önerebiliyoruz.

Sigarayı bırakmanın faydaları 20 dakika içinde başlıyor

• • Sigarayı bıraktıktan 20 dakika sonra kalp atış hızı düşer.
• • 2 saat sonra nikotin vücudunuzu terk etmeye başlar.
• • 6 saat sonra kalp atış hızı ve kan basıncı düşmeye başlar.
• • 12 saat sonra sigara dumanından kaynaklanan zehirli karbon monoksit kan dolaşımınızdan temizlenir ve ciğerleriniz daha iyi çalışmaya başlar.
• • 48 saat sonra kandaki nikotin düzeyi azalır, tat ve koku duyusu artar, peptik ülserli hastaların tedaviye verdikleri cevap artar.
• • 72 saat sonra nefes yollarında açılma başlar, salgı artışı olur ve hava yolları kendi kendini temizlemeye çalışır.

Enerji düzeyi artar.

• • 2 hafta – 3 ay sonra kalp krizi riski azalmaya başlar; akciğer fonksiyonları artar
• • 3-9 hafta sonra öksürme, nefes darlığı, hırıltı azalır ve akciğerler güçlenir.
• • 1-9 ay sonra öksürme ve nefes darlığı azalır.
• • 1 yıl sonra koroner kalp hastalığı riski sigara içen birinin yarısı kadar olur
• • 10 yıl sonra akciğer kanseri riski sigara içen birinin yarısı kadar olur.
• • Ağız, gırtlak, yemek borusu, böbrek, mesane ve pankreas kanseri riski azalır.
• • 15 yıl sonra koroner kalp hastalığı riski sigara içmeyenlerle aynı olur.

En büyük yardımcılardan biri Sigara Bırakma Poliklinikleri

Türkiye genelindeki 400’den fazla Sağlık Bakanlığı destekli Sigara Bırakma Polikliniği, bu konuda en önemli ve güvenilir merkezlerdir. Sağlık Bakanlığımız, halkımızın sigarayı bırakmasına yardımcı olabilmek için önemli yatırımlar yapıyor. Bakanlık kontrolünde üç aşamalı sıkı bir eğitim sonrası verilen sertifikayla Sigara Bırakma Polikliniklerinde çalışan hekimlerimize vatandaşlarımız güvenle başvurabilirler. Başka yerlerde çözüm aramaya gerek yok. Sigara Bırakma Polikliniklerinde çalışan hekimler tarafından yazılan ilaçların devlet tarafından ücretsiz olarak karşılanması da bu merkezlere başvuruları arttırmaktadır. Bu sayede bırakmak isteyenler mali kaygı taşımadan başvurabilmekte daha fazla kişiye hizmet ulaştırılmaktadır. Bu konuda hekimlerimize de çok büyük sorumluluk düşmektedir. Bakanlık destekli Sigara Bırakma Poliklinikleri’ne yönlendireceğimiz her sigara bağımlısı, hayatını değiştirmek için önemli bir fırsat yakalamış olacaktır.

Yoksunluk semptomlarını kontrol etmek mümkün

Sigarayı bırakmada önemli bir engel nikotin yoksunluk semptomları olarak tanımlanan huzursuzluk, kendini kötü hissetme, konsantrasyon bozukluğu, iştah artışı ve sigara isteği gibi sorunlardır. Duygu durumu ve performans bozukluğu yaşayan bireyin sigara içmesiyle şikayetleri azalır ya da yok olur. Bazen çok şiddetli olan bu istek aylarca sürebilir. Sigara veya nikotin çekilmesi belirtileri, sigara içilmesiyle birlikte geçer böylece kişi kendini sıkıntıdan kurtaran bir ödül almış gibi hisseder. Uygun davranışsal tedavi yöntemleri ve ilaçlarla bu semptomlar zamanla azalmaktadır. Kadınların en çok korktuğu kilo alma endişesi ise egzersiz, uygun diyet ve yine davranışsal terapilerle desteklenerek kontrol altına alınabilmektedir. İştah artışının en önemli nedeni kişinin yemeklerin gerçek lezzetini almasıdır yani sigara içerken tat duygusu zayıflamışken, bırakılmasıyla yemeklerin tadını alarak daha fazla yeme isteği olabilmektedir.

Sigara içme isteği geldiğinde ortam değiştirme, ağzı çalkalama, diş fırçalama, salatalık havuç gibi düşük kalorili atıştırmalıklar yeme faydalı olacaktır.

“Bir nefeslik kaçamak” zararsız değil

Sigaranın masumu yoktur. Elbette bir taneyle bir paket arasında, alınan zararlı madde miktarı açısından fark vardır ancak eğer kişi içmeden duramıyor ve zamanla sayısını artırma ihtiyacı duyuyorsa bu bağımlılığa doğru gidişatı gösterir. Bizim için en hassas noktalardan biri bırakmış kişilerin tekrar içmesidir. Bunun için çekilen bir nefes bile hatırlatma açısından tehlikelidir. O nefesle başlayan nikotin reseptör uyarısı devamında bir pakete kadar çıkabilir ve eski alışkanlığa dönerek bizi tedavi öncesi döneme taşıyabilir.

Buradan gençlere seslenmek istiyorum: Sigara içmek, sigaraya hiç başlamamak sizi daha özenilecek bir genç yapar. Unutmayın, her şey bir nefesle başlar ve size uzatılan bir sigaranın devamı gelebilir. Genç, sağlıklı ve dinamik bir genç olarak kalmak istiyorsanız hiç başlamayın. Anne-babalar sigara içmeyerek çocuklarına örnek olmalıdır. Sigara kullanan okuyucularımıza mesajım ise şu: Lütfen Sigara Bırakma Polikliniklerine başvurarak profesyonel destek alın ve bu bağımlılıktan kurtulun. Sigaranın sizi sevdiklerinizden ayırmasına izin vermeyin. Sigarayı bırakın, yaşamı yakalayın.

Kaynak: Prof. Dr. Dilek Toprak (Türkiye Aile Hekimleri Uzmanlık Derneği (TAHUD) Başkan Yardımcısı ve Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı Başkanı)