Dokunulmaz, vazgeçilmez ve doğuştan sahip olunan temel haklar nelerdir? Yazarlarımızdan Avukat Yasemin Güllüoğlu, YesilTopuklar.com ziyaretçileri için anlatıyor.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası “Temel Haklar ve Ödevler” başlığı altında Türk vatandaşlarının vatandaşlık haklarını belirtmiştir. Vatandaşlar kanundan doğan hak ve ödevlere sahiptirler. Dokunulmaz, vazgeçilmez ve doğuştan sahip olunan bu haklar devlete ve topluma karşı da ileri sürülür.

Vatandaşlık görevlerini dört bölümde sıralıyoruz:

• Seçme ve seçilme hakkı
• Kanunlara uymak
• Vergi vermek
• Askerlik yapmak

Şikayet ve Dilekçe Hakkınızı Biliyor musunuz?

Türkiye Cumhuriyeti’nde yaşayan vatandaşlar Anayasamız tarafından kendilerine verilen “DİLEKÇE” hakkından habersiz olabiliyorlar.

Anayasamızın, dilekçe hakkını düzenleyen 74. maddesinde, “Vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar kendileriyle veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında, yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yazı ile başvurma hakkına sahiptir. Kendileriyle ilgili başvurmaların sonucu, dilekçe sahiplerine yazılı olarak bildirilir” denilmektedir. Vatandaşlar karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de kendileri veya kamu ile ilgili dilek ve şikâyetleri hakkında yetkili makamlara ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne yazı ile başvurma hakkına sahiptir. Bu hak engellenemez cevapsız bırakılamaz. İadeli ve taahhütlü olarak yollanan dilekçeler cevaplanmazlarsa hukuki süre zarfında “60 gün” hukuki işlem başlatılabilir.

Telefonunuz Çalındığında veya E-mailiniz Hacker Tarafından Alındığında Ne Yapacağınızı Biliyor musunuz?

Bulunduğunuz bölgedeki en yakın savcılığa başvuru yapıp çalınma ile ilgili suç duyurusunda bulunabilirsiniz. Bu e- maillerin internet üzerinden şifre kırılma veya sahibinden izinsiz işlem yapılması çalınma statüsünde görülüp en yakın savcılıktan bu konuyla ilgili suç duyurusunda bulunabilirsiniz. Kendi adınıza bir internet ağınız var ise, mutlaka şifre koyun. Şayet sizin IP adresiniz üzerinden bir suç işlenirse, şifresiz olduğu için ispat edemezsiniz ve suç size isnad edilebilir.

Bir Tüketici Olarak Haklarınızı Biliyor musunuz?

4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun tüketicinin her türlü hakkını korumak için hazırlanmıştır. Tüketici Kanunu tüketicinin mağduriyetini çözümlemek için Tüketici Sorunları Hakem Heyeti’ne bir dilekçe ile ücretsiz başvurabilirler. Tüketici Kanunu, ayıplı hizmet, ayıplı mal, mesafeli satışlar, tüketici kredisi, sözleşmedeki haksız şartlar gibi pek çok mağduriyet konusu için çözümler sunmaktadır.

Bilgi Edinme Yasasından Haberdar mısınız?

Tarafsızlık ve açıklık ilkelerine uygun olmak için hazırlanmış bir yasadır. Kamu kurum ve kuruluşlarından bilgi edinmek isteyen her vatandaş Bilgi Edinme Kanunu madde 4 gereği “ Herkes bilgi edinme hakkına sahiptir” başvuruda bulunulan dilekçeler kurum veya kuruluş tarafından dikkate alınıp cevaplanır. Şayet cevaplanmazsa vatandaş itiraz hakkını kullanır.

Tutuklanma Alıkoyulma Polisteki Haklarınız Neler?

İnsanca yaşama hakkı Anayasamızın 19. maddesinde açıkça belirtilmiştir. Hiç kimse size işkence ve eziyet yapamaz; insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tabi tutulamazsınız. Yasaya dayanmayan bir sebepten dolayı alıkoyulamazsınız, tutuklanamazsınız. Polis sizi alıkoymak isterse, üzerinizi, çantanızı aramak isterse size yasaya uygun makul bir gerekçe sunmak zorundadır.

Trafikte Ceza Yerseniz?

Kesilen trafik cezaları için suçunuzun, kusurunuzun derecesini öğrenme hakkınız var. Kesilen cezalar için sizden imza alınmak istendiğinde imzadan imtina etme hakkınızı kullanabilirsiniz. Bu yasal sürenin ve faizin başlamasını geçici olarak durdurur. Polis sizi arabadan indiremez gerekçe olmadan arabanızı arayamaz.

Evinize yollanan trafik cezaları için de itiraz süreniz bulunmaktadır. Eğer cezanın kesilmesinden itibaren ceza tutanağı 7 gün içerisinde muhataba ulaşmalıdır. Bu 7 günlük sürede elinize ulaşamadıysa itiraz edebilirisiniz. Kesilen cezanın elinize ( tebligatın ulaşma anı ) ulaşmasından itibaren 15 günlük sürede itiraz etmezseniz cezanız kesinleşmiş sayılacaktır ve itiraz etseniz de bir sonuç alamazsınız. Sulh Ceza Mahkemesine bir dilekçe ile başvurup itiraz edebilirsiniz.

Eliniz Kolunu Sallayan Evinizi, İş Yerinizi Aramak İsteyebilir mi?

Hakim kararı olmadıkça kimse evinizi arayamaz. Zorunlu hallerde savcıdan alınan izin yasaldır. Anayasamızın 21. maddesinde “Kimsenin konutuna dokunulamaz. Millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlâkın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebeplerinden biri veya birkaçına bağlı olarak usulüne göre verilmiş hâkim kararı olmadıkça; yine bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde de kanunla yetkili kılınmış merciin yazılı emri bulunmadıkça; kimsenin konutuna girilemez, arama yapılamaz ve buradaki eşyaya el konulamaz. Yetkili merciin kararı yirmi dört saat içinde görevli hâkimin onayına sunulur. Hâkim, kararını el koymadan itibaren kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi halde, el koyma kendiliğinden kalkar.”

Mahkemeye Gitmeden Hukuki Çözüm Bulabilir misiniz?

Mahkemeye gitmeden sorunlarınızı konuşarak anlaşarak halledebilirsiniz. Oluşturulacak bir Tahkim Kurulu ile de halledebilirsiniz. Örnek: kira alacağı, borç, aile içi ihtilaflar v.s
Artık Arabuluculuk sistemi de işlemeye başladı. Ucuz, basit ve mahkemeye gitmeden çözümlenebilecek ihtilaflar mahkemenin yükünü azaltmak ve tarafların masraf yapmamaları için görevlendirilmiş arabulucular sayesinde işlerini mahkemeye gitmeden sonuçlandırabilecekler.

Nasıl Dava Açabilirsiniz?

Dava dilekçesi, davalı davacı tarafların isimlerinin, adreslerinin ve dava konusunun ne olduğunun yazıldığı bir evraktır. Muhatap bu dilekçe ile ilgili mahkeme kalemine gider. Mahkeme kalemi gerekli harcın yatırılıp yatırılmadığına göre dilekçeyi işlemeye koyar. Muhatap dilekçesinin işleme konulması ile davasını açmış olur. Davanız kendiniz veya vekâlet verdiğiniz avukatınız aracılığıyla açılabilir. Dilekçenizin mahkeme kalemine kaydı sizin dava açma tarihinizdir. Kanunen ödenmesi gereken harçlar vardır. Miktar bellidir. Fazlası asla talep edilemez edilse bile ödenmez.

Avukat İsteme Hakkı

Tutuklanmanız halinde veya gözaltına alındığınızda soruşturmanızın her aşamasında avukat isteme hakkına sahipsiniz. Avukatınız gelmeden susma hakkınızı kullanabilirsiniz. Hangi mercide olursanız olun soruşturmanızın hangi aşamasında olsanız da avukatınız ile görüşmeniz engellenemez, avukatınız ifade alınırken sizin sorgu müddetinizde sizin yanınızda olması engellenemez. Bulunduğunuz barodan CMK gereğince ücretsiz avukat isteme hakkına da sahipsiniz.

Susma Hakkı

Savcı tarafından ifadeniz alınırken hâkim tarafından sorgulanırken kanundan doğan susma hakkınız engellenemez. Avukatınızın gelmesini ve sonrasında ifade verebileceğinizi söyleyebilirsiniz.

Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Düzenlerken Ne Yapmalısınız?

Anayasamızın 34. maddesi gereğince “ Herkes, önceden izin almadan, silahsız ve saldırısız toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkına sahiptir. Toplantı ve gösteri yürüyüşü hakkı ancak, millî güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlığın ve genel ahlâkın veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması amacıyla ve kanunla sınırlanabilir. Toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının kullanılmasında uygulanacak şekil, şart ve usuller kanunda gösterilir.” yapılması gereken yürüyüşün amacı, süresi ve katılımcılarının bildirilmesi gerekmektedir.

Hastanede Hakkınızı Nasıl Ararsınız?

Hastanelerde Hasta Hakları birimleri hasta ve hasta yakınlarının mağduriyetlerini giderilmesi için kurulmuş birimlerdir. Şikâyet için bu birimlere ya da Sağlık Bakanlığı Hasta Hakları hattı olan 184 SABİM aranarak yaşanan mağduriyetlerin giderilmesi istenebilir. Hastaların tedavi için gittikleri hastaneden ve hekimlerden; sır saklamalarını, özen yükümlülüğünü, istenen bilgilerinin teminini isteme hakları vardır. Hastanelerdeki bu birimlere bir dilekçeyle veyahut ta sözlü olarak başvurabilirsiniz. Hastanelerde çalışan personeller ( hekim, hemşire, hasta bakıcı, teknisyen v.s ) size kimlik bilgilerini vermek zorundadır, sizi bilgilendirmek, hastalığınızın derecesini anlatmakla yükümlüdür. Kanuna göre bıçak parası diye tabir edilen ameliyat paraları dışında alınan paralar devlet hastanelerinde rüşvet suçunu iştigal etmektedir.