Diyabet, pankreastan salgılanan insülin hormonunun yetersizliği veya insülinin etkisine direnç oluşması sonucu kandaki şeker miktarının yükselmesi ile ortaya çıkan yaşam boyu devam eden bir hastalıktır. Kan şekeri yüksekliği belli bir düzeyi geçince idrarla şeker atılmaya başlar. İdrardaki şeker miktarının artması ile sık idrara çıkma, aşırı susama ve çok su içme gibi bir takım belirtiler görülür.

Diyabetin Tipleri

• Tip 1 Diyabet: Vücut çok az insülin yapar veya hiç insülin yapmaz. Nedenleri: Kalıtım, Vücudun kendi savunma sisteminde oluşan ve pankreastaki insülin yapan hücrelerin tahribi ile sonuçlanan sorunlar…
• Tip 2 Diyabet: Vücut insülin yapar fakat yeterli kullanılmaz. Nedenleri: Yaş (25 yaş üzeri), Obezite, Kalıtım, Gebelik sırasında diyabet gelişimi, 4.5 kg’ dan ağır bebek doğuranlar, Stres

Diyabet yani şeker hastalığında, aşırı besin tüketimi, yetersiz insülin/ilaç, yetersiz egzersiz hiperglisemi adı verilen kan şekeri yüksekliğine neden olmakla birlikte; yetersiz besin tüketimi, aşırı insülin/ilaç, aşırı egzersiz de hipoglisemi adı verilen kan şekerinin düşmesine neden olmaktadır.

Hiperglisemi Bulguları;

• Susama
• Sık idrar
• İştah kaybı
• Yorgunluk
• Deride kuruma ve kaşıntı
• Bulanık görme

Hipoglisemi Bulguları;

• Terleme
• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Titreme
• Aşırı halsizlik
• Sinirlilik

Kan şekerinin sürekli yüksek olmasına bağlı olarak ileri dönemde önemli ve ciddi boyutlarda sağlık sorunları gelişebilmektedir. Bunlar;

• Kalp-damar hastalıkları, felç
• Böbrek sorunları
• Göz sorunları, körlük
• Ayak yaraları
• Yara iyileşmesinde gecikme

Diyabette tedavinin amacı kan şekerini normal sınırlarda tutarak diyabete bağlı gelişebilecek sağlık sorunlarının ortaya çıkışını engellemek veya önlemek, yaşam süresini ve kalitesini yükseltmektir.

Diyabette Beslenme Tedavisi:
Diyabetin kontrolünde temel yapı taşlarından biri beslenme tedavisidir. Amacı; kan şekeri düzeylerini normal seviyelere çekmek ve diyabetin ileri dönemde ortaya çıkabilecek kronik komplikasyonlarını önlemek ve tedavi etmektir. Diyabetli bireyler yeterli ve dengeli beslenebilmeleri için enerji ve tüm besin ögelerinden önerilen miktarlarda almaları gerekir.

Enerji:
Uygun vücut ağırlığının sağlanması ve sürdürülmesi diyabetin kontrolünde büyük önem taşımaktadır. Enerji dengesi, vücut ağırlığının korunmasını sağlar.

Karbonhidratlar:
En önemli enerji kaynağıdır. Şeker ve şeker içeren yiyecekler vücuda enerji verir ancak bu tür yiyeceklerin yenilmesi kan şekeri kontrolünü bozar. Sofra şekeri, reçel, bal, marmelat, pekmez, hazır meyve suları, pasta, kek, tatlı, şekerli bisküvi, çikolata, helva gibi yiyeceklerin içindeki karbonhidrat basit karbonhidrattır yani kan şekerini hızlı bir şekilde yükseltirler. Diyabetli bireye karbonhidrat kaynağı olarak önerilen besinler kompleks karbonhidrat olarak adlandırılan tam taneli tahıllar, ekmek, kuru baklagiller, sebzeler, meyvelerdir.

Proteinler:
Önerilen miktarlarda alınması gerekir. Ancak diyabete bağlı böbrek problemleri gelişmiş ise diyetle protein alımının sınırlandırılması gerekmektedir.

Yağlar:
Yüksek enerji veren besin ögeleridir. Besinlerle alınan yağ ve kolesterol miktarının fazlalığı şişmanlığa ve kalp damar hastalıklarına yol açabilir. Bu nedenle önerilen miktarlarda alınması gerekmektedir.

Öğün Sayısı ve Zamanı:
İdeal öğün aralığı ve miktarı bireysel kan glikoz takibine yardımcı olur. 3 ana, 3 ara öğün tüketilmesi uygundur.

Öneriler;

• Yeterli ve dengeli beslenmeye dikkat edilmeli,
• Bireye uygun vücut ağırlığı sağlanmalı ve sürdürülmeli,
• Öğün atlanılmamalı, ara öğünlerde kan şekeri kontrolü için uygun porsiyon ölçüsünde 1 porsiyon meyve ve bunun tüketimini takip eden 10-15 dakikalık süre içinde süt/yoğurt/ayran/peynir vb. bir protein kaynağı tüketilerek kan şekeri kontrolü sağlanmalıdır. Örneğin; 1 küçük boy elma + 1 su bardağı şekersiz yoğurt veya 1 büyük boy mandalina + 1 ince dilim peynir + 1-2 ince dilim esmer ekmek
• Her yiyeceğin, yemek sonrası kan şekerini yükseltme hızları farklıdır. Bu, yiyeceklerin, kan şekerini yükseltme hızlarına “glisemik indeks” adı verilir. Kurufasulye, nohut, mercimek, bulgur, esmer ekmek, elma, armut, portakal gibi yiyeceklerin glisemik indeksleri düşük iken; beyaz ekmek, patates, pirinç, havuç, muz, kavun, üzüm, kuru meyvelerin(kuru kayısı, kuru incir vb) glisemik indeksleri yüksektir. Diyabetli bireylerin glisemik indeksi düşük besinleri tercih etmeleri önerilmektedir.
• İnsülin ve/veya ilaç zamanlarına ve dozlarına dikkat edilmeli,
• Önerilen fiziksel aktivitelere (yürüyüş gibi) özen gösterilmeli,
• Etiket okuma alışkanlığı kazanılmalı, içinde glikoz, sukroz, şeker bulunan yiyecekleri satın almamaya özen gösterilmelidir.