Vejetaryen beslenme, kültürel, ekonomik, sağlık gibi çeşitli nedenlere bağlı olarak tercih edilen, kırmızı etin hiç tüketilmediği, balık, kümes hayvanları, süt, süt ürünleri ve yumurtanın ise tercihe bağlı olarak tüketildiği beslenme biçimidir.

Vejetaryen tipi diyet, besin türlerindeki sınırlamalara göre farklılık gösterir.

1. Vegan diyeti: Bu tipte beslenen vejetaryenler, hayvan eti ve hayvan ürünlerini (yumurta, süt ve süt ürünleri) kesinlikle tüketmemekte, hayvan ürünlerinden giysiler ya da eşyaları kullanmamaktadır. Bal, dondurma, yoğurt, muhallebi gibi hayvansal ürünlerden yapılan besin maddeleri bu tip vejeteryanların yasakları arasındadır. En katı olarak adlandırılan vejetaryen tipidir.
2. Fruvitarianlar veya Früitistler: Bitkilerin ve ağaçların meyvelerini yiyerek yaşarlar. Bu insanlar yediklerinin tekrar toprağa dönerek büyüme döngüsünün devamına inanırlar. Besinleri pişirmeden tüketirler.
3. Zenmakrobiyotik diyet: Diyet, tahıllar, sebze ve meyve ile kurubaklagillerden oluşmaktadır. Bazıları sebze ve meyve ile kurubaklagilleri de diyetten çıkararak sadece tahıl ürünleriyle beslenmektedir.
4. Lakto vejetaryen diyeti: Bitkisel besinlerle birlikte hayvansal kaynaklı besinlerden süt ve süt ürünlerini tüketirler.
5. Ovo vejetaryen diyeti: Diyette bitkisel besinlerle birlikte yumurta da yer alır. Et ve süt tüketmezler.
6. Lakto-ovo vejetaryen diyeti: Hayvan eti tavuk, balık, kırmızı et yemezler ancak yumurta, süt ve süt ürünlerini tüketirler. Günümüzde sıklıkla uygulanan vejetaryen beslenme tipidir.
7. Semi-vejetaryen diyeti: Kırmızı eti tüketmeyen, sınırlı miktarda tavuk ve balık tüketenlerdir. Semi-vejetaryenler yumurta, süt ve türevlerini serbestçe tüketirler.
8. Pesketaryen diyeti: Kırmızı et ve tavuk etini tüketmez, ama süt, süt ürünleri, yumurta ve balık tüketirler.

Vejetaryen beslenme sağlıklı mıdır?

Vejetaryen beslenmeyi tek başına sağlıklı veya sağlıklı değil gibi nitelemek doğru değildir. Avantajlarını, zararlarını iyi değerlendirmek gerekmektedir.

Vejetaryen Beslenmenin Yararları

• Vejetaryen diyetler doymuş yağ içeriği yüksek olan hayvansal kaynaklı gıdaların tüketilmemesi esasına dayandığı için kalp-damar hastalıkları riskini azaltmaktadır.
• Vejetaryen diyette, sebze, meyve ve kuru baklagil gibi posa içeriği yüksek bitkisel besinlerin yer almasından dolayı kan basıncının düzenlenmesinde etkili olan potasyum, magnezyum ve kalsiyum mineralleri daha fazla alınırken, tuzun (sodyumun) az alınmasından dolayı hipertansiyon riski düşüktür.
• Vejetaryen diyet kuru baklagil, ceviz, fındık gibi sert kabuklu meyveler, taze sebze ve meyveler açısından zengindir. Bu besinler de kansere karşı koruyucu olarak bilinen antioksidan ögelerin (E vitamini, C vitamini, karotenoidler, bioflavonoid) alımını artırmaktadır.

Vejetaryen Beslenmenin Sakıncaları

• Vejetaryen bireyler demir mineralini yetersiz alabilirler. Bunun sonucunda ise demir eksikliği anemisi yani kansızlık görülebilmektedir.
• Özellikle veganlarda B12 vitamini yetersizliği de demir eksikliğinde olduğu gibi anemiye neden olur ve sinir sisteminde çok büyük hasarlar verebilir.
• Vejetaryen beslenen kişilerde kalsiyumun iyi kaynakları olan süt ve süt ürünlerinin yetersiz tüketimi kemik yoğunluğunu azaltarak, kemik sağlığını tehdit etmektedir.
• Vejetaryen bireyler özellikle veganlar, omega-3 yağ asit¬lerini vejetaryen olmayan bireylere oranla daha az almaktadırlar. Bu durum beyin gelişimi, görme, merkezi sinir sisteminde bir takım sorunlara neden olabilir. Yetişkinlikte kalp-damar hastalıkları riskini artırmaktadır.

Vejetaryen Beslenenler İçin Yeterli ve Dengeli Beslenme Önerileri;

1. Besin çeşitliliğini sağlayabilmek için, kuru baklagiller, yağlı tohumlar(fındık, badem, ceviz) yeteri miktarda tüketilmelidir.
2. Lakto vejetaryen ve veganlar dışındaki vejetaryen beslenmeyi benimsemiş olanların, ana öğünlerinde ve kahvaltıda esas yemek olarak yumurtaya yer vermesi gerekmektedir.
3. Veganlarda; süt-yoğurt yerine soya sütü; peynir, yumurta yerine soyadan yapılmış soya eti gibi yiyecekler tüketilmelidir.
4. Süt ve yumurta bulunmayan vejetaryen tipi beslenenlerde kalsiyum, demir ve B12 vitamin düzeyi düşük olabileceği için düzenli olarak kontrol ettirilmelidir. Diyete eklenecek harnup/keçiboynuzu pekmezi demir ve kalsiyum gereksinmesinin karşılanmasına katkıda bulunmaktadır.
5. Yeterli sıvı alınmalıdır.
6. Çocuk, ergen, yaşlı ve sporcuların vejetaryen beslenme durumunda yeterli ve dengeli beslene-bilmek için mutlaka diyetisyenden yardım almaları gerekmektedir.