Ergenlik Döneminde Akran Gruplarının Etkisi ve Akran Grupları İçerisinde Popülerlik-Reddedilme

Modern toplumlarda ergen gruplarının yükselişi bir sorun mu yoksa bir gereklilik mi?

Bir tarafta bazı toplumbilimciler ergenlik döneminde oluşan bu akran gruplarının yetişkinlerden farklı bir gençlik kültürü oluşturduğunu iddia ederken; diğer taraftan sanayileşme ve modernleşmenin akran gruplarını çok daha önemli kıldığını, yetişkinlerin artık tek başlarına gençleri hayata hazırlayamayacağını ifade eden sosyal anlayışlar da oldukça kabul görmektedir. Sonuçta uzlaştığımız nokta şudur ki: yaşadığımız yüzyılda, akran grupları ergen çocuğun sosyalleşmesinde, psikososyal gelişiminde hiçbir çağda olmadığı kadar etkili olmaktadır.

Herhangi bir akran grubu, yapısından ve normlarından bağımsız olarak, ergenlerin psikososyal gelişiminde oldukça büyük rol oynar. Normal bir psikososyal gelişimin ilerlemesi veya engellenmesi konusunda da akranlar çok büyük etkiler göstermektedirler. Örneğin kimlik edinme sürecinde, akranlar birer rol-model işlevi görebilirler. Böylece ergen çocuk üzerinde olumlu ya da olumsuz bir etki yaratabilirler. Akran grubu, ergenin kimlik gelişiminde bir nevi istasyon görevi görür. Akran grubundaki yaşantıların ergenin benlik gelişimi üzerinde, benlik saygısı oluşturması sürecinde de önemli katkıları olduğu bilinmektedir. Akran grupları, ergenlerin duygusal ve bireysel özerkliğini ortaya koyabilmeleri için en uygun sosyal platformlardan biri. En önemlisi, akran grupları içinde bulunan ergen, yetişkinlerin bulunmadığı bir ortamda karar verebilme özelliğini ve sorumluluk alabilme becerisini geliştirmektedir.

Aile ve akran grubu, ergen etkinlikleri ve davranışları için birbiriyle rekabet eden kurumlar olmaktan çok, birbirine karşı fırsatlar sağlar. Aile daha çok iş ve gelecek konusunda örgütlenir ve çocuğun sorumluluk alma, başarma ve toplumsallaşması için gerekli desteği ortaya koyarlar. Akran grubu ise etkileşim kurma ve serbest zaman konusunda aileye göre daha çok imkân ve fırsat barındırmaktadır. Bu ise çocuklarda, diğer insanlarla yakınlık kurma duygusunu geliştirmektedir. Sonuçta hem aile hem de akran grupları çocuğun duygusal, sosyal ve psikolojik gelişimine birbirlerini tamamlayan bir şekilde katkıda bulunurlar. Özellikle grup içinde kabul görme ve reddedilmenin ergen üzerinde önemli sonuçlar meydana getirdiği açıkça görülmektedir…

Ya İçindesin Çemberin, Ya da Dışında Olacaksın

Toplumsal bir grup içerisinde kabul görmek ya da reddedilmenin, kişi üzerinde önemli etkileri bulunmaktadır. Peki, özellikle ergenlik döneminde, bir arkadaş grubu içerisinde, hangi ergenin popüler olacağını ya da sevilmeyen kişiler olacaklarını belirleyen mekanizma ne olabilir?

Bir ergenin, ergenlik döneminde popüler olmasının en temel belirleyicisi, onun sosyal becerileridir. Akranlarına göre uygun şekilde davranan ergenler, başkalarının gereksinimlerini doğru bir şekilde algılamak ve karşılamak konusunda yeteneklidirler. Kendilerine olan güvenleri de tamdır. Popüler ergenler genellikle arkadaş canlısı, esprili ve zekidirler ve diğer daha az kabul gören ergen arkadaşlarına oranla, çok daha doyurucu iletişimler kurmaktadırlar.

Ergenlik döneminde, popüler olmanın bazı bedelleri olsa da, özellikle erkek çocuklar açısından çok daha fazla avantaj sağladığı söylenebilir. Diğer taraftan ergenlik döneminde popüler olmayan gençlerin ise psikolojik açıdan olumsuz bir gelişim gösterdiği ortaya konulmaktadır. Akranları tarafından reddedilme durumu pasif kalma, depresyon, akademik zorluklar yaşama ve birtakım davranış bozukluklarına yol açabilmektedir. Özellikle düşük benlik saygısı ve düşük toplumsal yetkinlik en fazla görülen problemlerden biridir.

Popülerliği düşük çocuklar, toplumsal ilişkilerinde ve etkinliklerde çok yüksek kaygı yaşayan çocuklardır. Kaygıya çoğu zaman, keskin bir belirsizlik duygusu da katılmaktadır. Arkadaşlarıyla birlikte yapacağı bir etkinliğe nasıl katılacağını, ne yapacağını bilemeyen ergen sayısı oldukça fazladır. Tereddütleri, düşük benlik saygıları, kendilerine yönelik güvensiz tavırları ve boyun eğicilikleri grup içinde diğer çocukların da dikkatini kolaylıkla çekebilmekte ve onları kolayca zorbalığın hedefi haline getirebilmektedir.

Ergenlik dönemindeki bazı çocuklarda yoğun bir şekilde yaşanan bu reddedilme korkusunun temeli ana babayla yaşanan ilk deneyimlere dayanmaktadır. Sonuçta anne ve babası tarafından pasifize edilmiş, çekingen ve utangaç çocukların ergenlik döneminde de benzer tavırlar içinde olduklarını ve akran grupları içinde dışlandıklarını söylemek mümkün. Ergenlikte bir şekilde popüler olamayan ya da yetersiz akran ilişkileri olan kişilerin, sosyal olarak kabul edilen akranlarına göre okulda daha başarısız olma, liseyi yarım bırakma, öğrenme güçlüğü çekme, yüksek düzeyde suç davranışı gösterme ve yetişkinliklerinde duygusal ve ruhsal sağlık sorunları yaşama olasılıkları çok daha yüksektir. Akranlarla uyumlu ilişkiler kuramayan çocukların, zaman içinde pek çok rahatsızlık ortaya koyduğu görülmektedir.

Popüler Olamayan Çocukların Psikosoyal Gelişimini Desteklemek İçin Neler Yapılabilir?

Ergenlik döneminde sosyalleşemeyen, uyumlu arkadaşlıklar kuramayan çocuklar şiddete, bağımlılığa ve özellikle de internet bağımlılığına daha eğilimli olmaktadır. Gerçek hayatta dostluklar oluşturamayan ergenler, özellikle internette belli ağlar üzerinde, sosyal medyada popüler olmayı seçme eğilimindedirler. Zamanla sanal ve gerçeklikten uzak bir kişilik oluşturarak bir kısırdöngü içerisine girmektedirler.

Kuşkusuz her anne-baba ergenlik döneminde olan çocukları için endişelenmektedir. Bu endişelerin yerini bir nebze iç rahatlığının alabilmesi için öncelikle ailenin, çocuğunun dahil olduğu akran grubunu ve arkadaşlarını çok iyi tanıması gerekmektedir. Çoğu zaman aileler, ergen çocuklarının olumsuz davranışları için akran gruplarını suçlama eğilimindedirler. Ancak akran grubuna dahil olma, çoğu zaman karşılıklı bir seçimdir. Bu nedenle çocuklarınızın seçimlerini ve arkadaş beklentilerini zaman zaman sorgulamanızda fayda var.

Popüler olmayan ergenlere yardım edilebilir mi? Bu konuda yapılan bazı çalışmalar bulunmaktadır. Popüler olmayan ergenlerin toplumsal becerilerini geliştirmek için tasarlanan pek çok destek programı bulunmaktadır. Bu programlarda kendini ifade etme, liderlik, iletişim becerileri konusunda ergenlere destek vermek amaçlanmaktadır. Bunun yanı sıra aile eğitimleri ile ve ergen eğitimleri ile de, ergenlerin sosyalleşme problemleri çözüme kavuşturulabilir.

Ergenlerimize, yaptıkları seçimlerde her zaman doğruyu bulabilmeleri için bir ayna olmamız gerektiğini unutmayalım. Çünkü ergenler bu dönemde en çok, aynaya bakarlar…

Ergenlerimize başarılı ve mutlu olacakları seçimler yapmaları için dua edelim.

Selam ve dua ile