Kıskançlık genel anlamıyla kızgınlık sonucu oluşan , insanlara yönelik bir gücenme ve içerleme duygusu olarak tanımlanabilir . Kıskançlık , sevgi yöneltilen nesnenin başkalarıyla paylaşılamama duygusuyla sonuçlanır . Kıskançlığın nedeni , psikososyal etkileşim ortamına ve kişiye yöneltilen uyarımlara bağlıdır . Çocuklarda ise kıskançlığı oluşturan temel faktör toplumsal kaynaklıdır . Çocuklarda kıskançlık duygusu , özellikle onların en sevdikleri kişileri içerir ve yaklaşık 2 yaşlarında ilk kıskançlık duygularından bahsetmek mümkündür .

Kıskançlık ilgi , sevgi , şefkat eksikliği ve bu ilginin azalacağı endişesine karşı verilen doğal bir yanıttır . Bireyin sakladığı kızma duygusu , zamanla bir gücenme ve öfke boyutuna dönüşebilir . Kıskançlık olayında korkular , öfkeyle birleşir . Kıskanç birey , sevilen bireyle ilişkisinde kendini tedirgin hisseder ve bu kişinin sevgisi karşısında , kendi statüsünü kaybedeceğini düşünür . Dış dünyaya yönelik kıskançlık hem yetişkinleri hem de çocukları ilgilendiren çok temel bir sosyolojik olgudur .

İlk çocuklukta kıskançlık anne , baba ve çocuğa bakan kişiyi kapsar . Çünkü çocuk bu dönemde ilgi , sevgi ve şefkati çok yoğun bir şekilde talep etmektedir . Sık sık kendisini diğer bir çocukla kıyaslama içinde bulabilir . Ancak küçük çocuklarda kıskançlığın en fazla ortaya çıktığı durum , aileye yeni bir kardeşin katılması ile ilgilidir !

Küçük kardeşe duyulan kıskançlık , en yaygın kıskançlık örneğidir . Bu kıskançlık türünde çocuk daha çok saldırgan davranışlar gösterir . 5 yaşındaki bir kız çocuğu boğmaca olur ve doktora giderler . Doktor , ‘‘ eğer kız kardeşinin yanında öksürürsen , o da hastalanır ve artık bir daha kızkardeşin olmaz ! ’’ demesi üzerine çocuk birçok kez kardeşinin yüzüne öksürürken yakalanır .

Kıskançlık nedeniyle çocuklarda alt ıslatma , tırnak yeme , parmak emme gibi gerileme (regresyon) belirtileri görülebilir . Bu nedenle anne ve babaların , henüz daha kardeş dünyaya gelmeden önce çocuklarını bu konuda hazırlamaları , doğum sonrası bebeğin bazı işlerini ( beslenme , giyim , temizlik gibi ) kontrollü bir şekilde çocuğa yaptırmaları bu gerilimi bir nebze de olsun azaltacaktır .

Yeni bebeğin gelişine hazırlanma sürecinde , çocuğa yeni bir kız ya da erkek kardeşi olacağını , onunla oynayabileceğini söylemek kıskançlığı her zaman gidermez , aksine körükleyebilir . Çünkü küçük çocuklar , böyle bir olayın kendi hayatına getireceği değişiklikleri kavrayacak güçte değildir .

Yapılan çalışmalar , 5 yaşından küçük olan çocukların , yeni bir kardeşin doğumundan çok daha fazla etkilendiklerini göstermektedir . Özellikle 1.5 – 3.5 yaş arasında , yeni bir kardeşi olan çocuklarda kıskançlık son derece şiddetlidir .

Kardeş Kıskançlığını Önlemek İçin Neler Yapılabilir ?

– Öncelikle siz duygusal anlamda rahatlayın . Çünkü çocuklar her zaman yetişkinlerin iyi bir takipçisidir.

– Çocuklara somutlaştıramayacağı türden sakinleştirici sözler söylememek gerekir . Sakın endişelenme ! gibi bir cümle kurmak , çocuğun zihnindeki belirsizliğin ve endişenin daha da artmasına neden olacaktır.

– Doğum anından itibaren , çocuğun yanında onunla ilgilenen yakın ve sevgi dolu insanlar bulunmalıdır . Çocuk bu arada bir boşluk duygusu hissetmemelidir . Her şeyin rutin bir şekilde devam ettiği ve yolunda olduğu hissi , çocuklara da verilmelidir.

– Çocuk doğduktan sonra , anne ve baba her zaman işbirliği içinde olmalıdır.

– Yeni doğan bebek ve büyük çocuğu kapsayan ortak etkinlikler düzenlenmelidir.

– Kardeş doğduktan sonra da , büyük çocuğun sevdiği etkinliklerin yapılmasına devam edilmelidir . Akşamları masal okumak , birlikte sinemaya ya da parka gitmek gibi…

– Sadece aile üyelerini değil , eve gelen misafirleri de bu konuda uyarmak gerekmektedir . En iyi niyetli misafirlerde bile , doğal olarak ilgi yeni doğan bebeğe yönelecektir fakat mümkün mertebe bu ilgiyi dengelemek önemlidir.

– Sessiz ol , kardeşin uyuyor ! gibi cümleler kurmak kıskançlığın artmasına neden olur.

– Yeni doğan bebeğe her zaman ismiyle hitap etmek , onun bir eşya değil , bir canlı olduğu vurgusunu arttıracaktır . Bununla birlikte , bebekten bahsederken , benim değil bizim algısını , annnelerin oluşturması oldukça önemlidir.

– Çocukların kıskançlık nedeniyle , yeni doğan kardeşe zarar verici davranışları olduğu bilinmektedir . Fakat anneler böyle bir yüksek kaygıyla , bebek ve çocuğu birbirinden uzaklaştırmamalıdır . Kontrollü olarak birarada tutmak çok daha sağlıklıdır . Beş yaşına kadar çocuklar yaptıkları bir şeyin zarar verici ve yıkıcı sonuçları olabileceğini bilmezler . Bu nedenle büyük çocuğun zarar verici tepkilerine karşı sabırlı , kontrollü ve makul olmak oldukça elzemdir . Aynı zamanda , bebeğe asla zarar vermemesi gerektiği , açık ve net bir dille çocuğa anlatılmalıdır.

– Büyük çocuk kıskanıyor diye ona aşırı derecede ilgi ve hoşgörü göstermek de uygun bir müdahale olmayacaktır.

– Ona duygularını ifade etmesi için imkan vermek gerekir . Kardeşin olduktan sonra neler geldi aklına ? gibi çocuğu konuşturacak ifade ortamları yaratılmalıdır .

– Kardeşler arasındaki karşılaştırmalardan kaçının. Ancak çocuğunda bir zamanlar küçük bir bebek olduğu, aynı bakım ve özenin kendisine de gösterildiği çocuğa anlatılabilir. Çocuğun küçülmüş giysileri, bebeklik fotoğrafları gösterilerek, o bebekken yaşanan anılardan ve onun sevimli hallerinden bahsedilerek kendini daha iyi hissetmesi sağlanabilir.

– Bebeğin gelişiyle birlikte 4-5 yaşlarındaki çocuğu ana okuluna göndermek doğru değildir. Bu durum kardeş kıskançlığını körüklediği gibi çocukta okul sendromunun gelişmesine ve çocuğun içine kapanık ya da saldırgan olmasına yol açabilir.

– Her şeyin eşit olmasına değil , adil olmasına çalışılmalıdır .

– Kardeşinin giyebileceği, ona küçük gelen giysileri ve oynayabileceği oyuncakları beraber ayırmak işe yarayabilir , fakat vermek istemediği şeyler konusunda onu zorlanmamalıdır .

– Ailenin bütün olduğu duygusu herkes tarafından hissedilmelidir. Bunun için bütün ailenin birlikte yapabileceği, gezinti, piknik, alışveriş, film izleme gibi etkinliklere yer verilmelidir.

– Çocuklara küçük sorumluluklar vermek , ilginin üzerinde olduğu hissini olumlu yönde tetikleyecektir .

– Çocukların kavga etmelerine mümkün olduğunca izin verilmemelidir. Çünkü çocuklar kavga ettikçe deneyim kazanırlar. Kavga ettiklerinde de seçenekler sunulabilir ya da iyi geçinme kuralları koyulabilir.

Çocukların masum dünyalarındaki kıskançlığı anlamak önemli ! Kardeşler arasında kıskançlık duyguları oluşsa bile , aslında tüm kardeşler birbirlerini her zaman çok severler . Burada en önemli görev yetişkinlerin gösterdiği tutumdur . Adil , sevgi dolu ve dengeli bir ilişki , çocukların birbirlerine yönelik öfke duygularının da şiddetini daha kabul edilebilir ve telafi edilebilir bir noktaya getirecektir .