Apartmanda yaşarken de dalından sebze yemenin keyfine varabilirsiniz. Cem Botanik’ten Ayşe Şirin, balkonda ya da terasta sebze yetiştirmenin püf noktalarını anlattı.

Tazecik domates, çıtır çıtır biber, mis kokulu salatalıklar; hem de dalından yeni kopmuş… Kulağa çok güzel geliyor ama bahçeniz olmadığı için bunun sadece bir hayal olduğunu mu düşünüyorsunuz? Oysa balkonunuza birkaç ufak eklemeyle kendi bahçenizi yaratabilirsiniz. Hatta organik bahçecilik yapabilir, bitki yetiştirmek için doğal ürünleri ve organik üretim tekniklerini kullanabilirsiniz.

Özellikle sebze yetiştiriciliği günümüzde çok popüler. Uygun fiyatlara alacağınız sebze fidelerini balkonunuzun dekorasyonuna uygun, muhtelif boyutlarda şık saksılara dikebilirsiniz. Sebzelerin çoğu mevsimlik olacaktır. Ancak farklı bitkilerle yıl boyunca küçük bahçenizi canlı tutmak ve verim almak mümkün. İsterseniz sadece domates ve biberle sınırlı kalmazsınız. Ama çok emek isteyen ürünlerin dekoratif olanlarını seçmeniz, bahçe görselliğini sağlamak adına faydalı olacaktır.

Balkonda sebze yetiştirirken nelere dikkat etmek gerekir?

-Kullanacağınız toprağı, torf karışımlı, gübreli ve steril funda toprağı olarak seçin. İlk 3-4 hafta besin takviyesine gerek yok ama daha sonra suni gübrelerle takviyeler yapabilirsiniz. Sonraki dönemlerde belli periyodlarda gübrelemeye devam edin. Besin gerektiğinde suni gübre kullanmamanızı tavsiye ederim. Doğal gübrelerden toprağa az miktarda karıştırmanız yeterli olur.

-Domates, biber ve patlıcan fide olarak yetiştirilebilir. Domates, dikey kök yapan bir bitki olduğu için daha derin bir saksı kullanın.
Sebzelerin çoğu bol güneş ister.

-Saksı seçiminizi tahta, plastik veya toprak saksılardan yana yapabilirsiniz. Önerim toprak saksıları tercih etmeniz. Çünkü biriken suyun dışarı atılması toprak saksılarda daha kolay olur. Saksının iyi drenajlı ve yeteri kadar derin olması gerekir. Derinlik en az 25-30 cm civarında olmalı.

-Tırmanıcı bitkiler için 1.5-2 m uzunluğunda ince ama sağlam bambu kullanmalısınız. Meyveleri ağırlaşan, salatalık, patlıcan gibi sebzelerde bambunun sağlamlığından faydalanmak iyi olur.

-Rüzgarlı alanlar için tedbir almayı unutmayın. Balkonun en korunaklı ve aydınlık yerine saksılarınızı koyabilirsiniz.

-Sıkışık dikilen sebze fideleri hastalığa davetiye çıkartır. Bu fidelerin boyları gereksiz uzar, bitkiler cılızlaşır. Eğer yapraklarda yaprak biti görürseniz arapsabunlu su veya sirke ile silin.

-Toprak kurudukça sulamanın en doğru su verme tekniği olduğunu unutmayın.

– Ayrıca bitki altlarına sarımsak dikerek birçok hastalığı önlemiş olursunuz. Salyangoz için küçük kaplara bira koyarak, salyangozun bitkinizin yapraklarını yemesini de önleyebilirsiniz.

Sebze bahçeciliği için nelere dikkat etmek gerekir?

-Sebze bahçeciliğine yeni başlıyorsanız, kendi sınırlarınızı gözden geçirip, üstesinden gelebileceğiniz bir bahçe kurun. Büyük alanlarda deneyimleyeceğiniz ilk tecrübeler size zorluk yaşatabilir.

-Bahçenizin büyüklüğü ne olursa olsun mutlaka bir plana ihtiyacınız var. Hangi sebzeleri ekmek istiyorsanız, bunu bir plan dahilinde uygulayın.

-Mutlaka bahçe günlüğünüz olmalı. Buraya yazacağınız günlük bahçe deneyimleri ilerleyen günlerde size çok fayda sağlar. Bu defterde gün içinde hava ve toprak sıcaklığı, sulama kaydı, ekim ve fidelerin taşınma tarihleri, gübreleme işlemleri, zararlılar hakkında bilgi ve hasat notlarına yer verebilirsiniz.

-Işık, eğim ve nem gibi özelliklerin yanında sebze bahçenizin eve olan mesafesini unutmayın. Sulama işinin kolay olması için, çeşmenin de ulaşabileceğiniz bir yerde bulunması şarttır.

-Sebze yataklarının genişliği, sizin arzunuza göre olabilir ancak derinliği kullanacağınız sebzelerin ihtiyaçlarına göre belirleyin. Geniş , derin ve yüksek sebze yataklarında yetiştirdiğiniz sebzeler daha verimli ve sağlıklı olur. Havuç, kereviz, soğan gibi sebzelerin sandığınızın aksine daha derinlere uzayan bir kök sistemleri vardır.

-Yabancı otları ayıklamak, rahat budama yapabilmek ve hasat toplayabilmek için tam sebze yatağınızın ortasına kolayca ulaşabilmeniz gerekli. Unutmayın, sebze yatakları ne genişlikte olursa olsun, üzerinde asla dolaşmamalısınız.

-Bahçe planlamasında en önemlisi güneş ışığıdır. Belki bazı bitkiler kısmi gölgede yaşayabilir ama bir çok sebze güneş ışığı ister. Özellikle sabah güneşi bir çok hastalığı önlemede ve çiğ tanelerini kurutmada önemlidir.

-Sebze bahçenizin toplam alanının dörtte üçü bitki ve sebze yetiştirmek için, dörtte birlik kısmı ise yürüyüş yolu olarak tasarlanır. Böylece sebzeler bahçedeki topraktan maksimum seviyede istifade eder.

-Büyük bahçe, muhtemel rüzgarları da misafir eder. Kıyı kesimleri, kuzeybatı cepheli bahçeler rüzgarlıdır. Hafif esen bir rüzgar, bahçedeki hava akımını olumlu etkiler. Ama şiddetli ve sık esen rüzgarlar, yapraktaki nemi alır, sebzelerin gövdelerini kırar, yaprakların yırtılmasına sebep olur. Yani bahçeye zarar verir. Bu yüzden bahçenize giren rüzgarın hangi yönden estiğini önceden bilmeniz önemlidir.

-Bahçedeki sebzelerin birçoğu günde en az 6 saat doğrudan güneş almak ister. Boyu uzun olan sebzeleri bahçenin kuzey kesimine dikmenizde fayda var. Böylece bu sebzeler boyu kısa olan sebzeleri gölgede bırakmaz.

-Çok ıslak toprak sorununu, drenaj hendekleri kazarak veya toprak altı boru sistemi ile çözebilirsiniz. İyi drenaj olup olmadığını, toprağın geç kuruması ve çamur oluşumundan anlayabilirsiniz.

-Bahçe aletleri, bahçenizin en değerli dostudur. Önemli olan gerektiği anda gerekli aleti kullanarak işinizi kolaylaştırmak.

-Derin köklü sebzeleri, sığ köklü sebzelerin yanına ekebilirsiniz. Ya da serin hava seven sebzelerle, boyu uzun olan sebzelerin yanına ekerek doğal bir gölge oluşturabilirsiniz.

-Aynı familyadan olan sebzeleri aynı toprakta yan yana ekebilirsiniz. Çünkü ortak familyanın sebzeleri birbirlerini genelde olumlu etkilerler. Örneğin domates, patlıcan, patates gibi…

-Sebzeler topraktaki besini kendi aralarında paylaşabilir. Besinlerin dengeli bir şekilde dağılmasını sınırlandıran kök değil, yataktaki sebze sayısıdır.

-Besin değerlerine fazlaca ihtiyaç duymayan havuç gibi sebzeleri, besin değerlerine muhtaç olanların yanına dikin. Böylece birbirlerinden faydalanabilirler.

-Bir sebze her yıl aynı bölgeye ekilirse, topraktaki belirli besin değerleri fazla miktarda tüketildiği için toprağın kalitesi zamanla bozulur ve sebze olumsuz yönde etkilenir. Yani rotasyon önemlidir. Bir sebzeyi üst üste iki yıl ekmemelisiniz. Aynı sebzeyi aynı toprağa ekmek için 2-3 yıl beklemelisiniz.

-Topraktaki besin değerini fazlasıyla tüketen sebzelerin hasadından sonra, besin değerine çok fazla ihtiyaç duymayan çeşitler tercih edin.