Ramazanda Mukabele Geleneği Nasıl Başlamıştır?

Ramazan ayı Kur’ân-ı Kerîm‘in doğum tarihidir. Hz. Peygamber’e kırk yaşında iken milâdi 610 yılı Ramazan ayının 27. gecesinde inmeye başlayan Kur’ân-ı Kerîm‘in El-Kur’ân ismi, onun okunan bir kitap olma özelliğini ön plana çıkarıyor. Âyet yahut sûre olarak Kur’ân‘ın her bir bölümü yaklaşık yirmi üç yılı kapsayan bir süreçte vahiy meleği tarafından Hz. Peygamber’e okunurken, bu okuma işi Ramazan aylarında karşılıklı bir kıraat eylemine dönüşmüş; o yıl içinde inen âyetleri vahiy meleği Hz. Peygamber’e, Efendimiz de vahiy meleğine okumuştur. Mukabele adı verilen bu uygulama, vahiy sürecinin son Ramazan ayında iki kez gerçekleşmiştir (arzay-ı ahîre). Hz. Peygamber hayatı boyunca Kur’ân‘ı okumuş ve ashâbına okutmuştur. Kur’ân okumanın, Kur’an ile meşgul olmanın faziletli bir ibadet olduğunu beyan eden açıklamaları ile Müslümanları buna teşvik etmiştir. Bugün İslâm coğrafyasında Ramazan aylarında camilerde ve evlerde devam ettirilen mukabele geleneği böyle bir sünneti yaşatma arzusu ve onun tabii bir sonucudur.

Mukabele aynı zamanda bir Kur’an eğitimidir; okuyan ve dinleyen kıraatini geliştirir. Özellikle hâfızlar için bir ezber takviyesi olan mukâbele yahut hatm-i şerif aynı zamanda bir Kur’ân okuma ve dinleme kültürüdür. Mukabele‘yi okuyan kişi yeterli seviyede bir kıraat altyapısına ve tecvit kurallarını uygulama becerisine sahip olmalıdır. Mukabeleyi ne çok ağır okuyarak okuyanı yormak ve dinleyeni bıktırmak ne de aşırı hızla kıraat ederek Kur’ân’ı Kur’ân olmaktan çıkarmak doğru değildir.

Mukabele, hayatımıza Ramazan’la giren bir kavram olmasına karşın müslümanların diğer zamanlara nisbetle Kur’ân‘ın doğum yıl dönümü olması münasebetiyle bu ayda Kur’ân okuma, dinleme ve Kur’ân meclislerinde çeşitli faaliyet içinde bulunma gayretleri daha yoğun olmuştur. Mukabele yahut hatm-i şerifin Ramazan ayına hasredilmesi diye bir anlayış söz konusu değildir. Ramazan dışında istenilen zamanlarda okunur, buna mâni bir durum yoktur.