Günümüzde moda, tüketimle eşdeğer kabul edildiğinden sürekli eleştiriye maruz kalan bir olgu. Açık konuşayım, ben de moda kelimesine yakın hissetmiyorum kendimi. Moda tasarımcısı diye tanımlandığımda kapitalist sistemin çarklarının dişlilerinden biri gibiymişim gibi kötü bir algı oluşuyor zihnimde. Bu yüzden koleksiyonlarımda modadan sınırlı ölçüde yararlanıyorum ve her zaman stile vurgu yapıyorum. Evet, moda tüketimi tetikliyor, bunu kimse inkâr edemez. Ama modanın ihtiyaçtan hasıl olduğu da yadsınamaz bir gerçek.

Sadeleşmenin En Büyük Sebebi ‘Talep’

Bunu size güncel birkaç örnekle izah etmeye çalışacağım. Bugün, muhafazakâr giyim koleksiyonlarına baktığınızda dikkatinizi çeken detaylar mutlaka vardır. Şöyle bir düşündüğünüzde günümüzde üretilenlerle 10 yıl öncesini kıyaslarsanız bugünkü koleksiyonları eskiye nazaran hangi kelimeyle tanımlarsınız? Eminim, birçoğunuzun içinden geçenler, daha sade, daha şık, daha zarif ya da daha fonksiyonel olacaktır. Peki bunun sebebi ne olabilir? Globalleşme mi, tasarım okullarının artması mı, firmaların yetişmiş insan kaynağına verdiği önem mi ya da sizin aklınıza gelen başka bir şey mi? Bana kalırsa bunların hiçbiri değil! Çünkü bir firma, bugün 10 yıl öncesine göre daha rafine ve giyilebilir ürünler üretiyorsa bunun en büyük sebebi ‘talep’tir. Bu sadeleşme talebinin en önemli nedeni ise çalışan muhafazakâr kadınların sayısının giderek artması.

Tekstilde Tasarım Değil Ticari Kararlar Ön Plandadır

Yazı hayatına ilk başladığım yıllarda, şu an sektörün önde gelen firmalarından biri gazetecilerle bir toplantı yapmıştı. O toplantıda, “Neden sade ve şık ürünler tasarlamak yerine allı pullu şatafatlı giysiler üretmeyi tercih ediyorsunuz?” sitemi üzerine yaklaşık 1 saat konuşuldu. İnanın o güne kadar, büyük firmalarda yer alan tasarımcıların zevkten yoksun olduğunu düşünüyordum. Ama o gün anladım ki tasarımcı ne kadar zevk sahibi ve yetenekli olursa olsun son sözü patron söylüyordu. Patron ise Türkiye’nin çeşitli illerinden gelen şube sahiplerinin tercihleri doğrultusunda veriyordu kararını. Mağaza sahiplerinin tercihlerini etkileyen ise tabi ki nihai tüketiciydi. İşte o gün, nihai tüketici konumundaki kadınların çoğu ev hanımıyken bugün çalışan kadınlar pastadaki payını büyütüyor. Tasarımlar da çalışan kadınların ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanıyor. Çalışma hayatında ise şatafata yer yok!!!

Sanayi Toplumunda da İhtiyaçlar Ön Plandaydı

Veblen’in tabiriyle kadınların çalışma hayatında yer alması kıyafetlerin, aylaklık sembolü olan ve rahat hareket etmeye imkân tanımayan teferruatlardan kurtulmasını sağladı. Bu anlamda biraz geçmişe gidecek olursak sanayi toplumu ile beraber kadınların iş hayatına dâhil olmasıyla, şimdi ancak filmlerde izlediğimiz beli sımsıkı saran korseler, yarım dünya görünümünde tarlatanlar, kat be kat fırfırlar da tarih oldu. Tabi bu yıllarda kadınlar, erkekler gibi güçlü görünme arzusunda olduklarından kıyafetlerde maskülen unsurlar ciddi anlamda öne çıktı. Hatta Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki Türk kadınlarını da biraz incelerseniz kıyafetlerinin üniforma gibi olduğunu ve maskülenleştiğini görebilirsiniz. Her ne kadar o yıllarda maskülenite bilinçli olarak öne çıkarılsa da ihtiyacın gerekliliği olan sadelik ve kullanışlılık asla es geçilmemiştir. Başka bir konuda küçük bir parantez daha açacak olursam modaya dahil olan sanat akımlarının da toplumların içinde bulunduğu abartıya ya da susturulmuşluğa verilen ruhsal tepkiler sonucunda yine ihtiyaçtan doğduğunu görürüz.

Moda Bizi Değil, Biz Modayı Etkileriz

Bugünse geçmişteki gibi tek bir modadan söz edemiyoruz. Moda dünyası maskülen, feminen, androjen, pop-art, sürreal, floral, oversize, militer, safari gibi küçük büyük birçok akımın etkisi altında. Ama çizgisi her ne olursa olsun, söz konusu çalışan kadınsa minimallik her zaman ön planda. Ve bu böyle olmaya devam edecek.

Sözün özü, eğer bilinçli bir tüketiciysek moda bizi değil, biz modayı etkileriz. Moda, ticari bir unsur olarak görenler bilsinler ki ticarette talep olmayan yerde arza yer yoktur. Kitlelerin ruhsal ya da bedensel ihtiyacına cevap vermeyen üretim asla ciddi bir moda akımı haline gelemez.

www.esrakeskindemir.com