Kütüphanelerin geçmişi antik çağa kadar uzanmasına karşın kütüphaneciliğin geçmişi 19. yüzyıla kadar dayanmaktadır. Avrupa’da kütüphaneciliğin ortaya çıkması 19. yüzyılın ikinci yarısındadır.

19. yüzyıla kadarki sürede kütüphanecilik hizmetleri ek görev olarak bilgin, yazar ve edebiyatçılar tarafından veriliyordu. İslam ülkelerinde kütüphaneler hazin veya hafız-ı kütüp denilen kütüphaneciler tarafından idare edilirdi. Osmanlı dönemlerinde kütüphane kurumuna verilen önem doğrultusunda kütüphanelerin işlerini yapacak personelin seçiminde çok özenli davranılıyordu. Personelere ilişkin sahip olunması gerekilen özellikler vakfiyeler tarafından belirleniyor ve bu özelliklere ilişkin bilgi beceri ve teknikler bu kurumca saptanıyordu. İçinde değerli bilim adamlarınında yer aldığı hafız-ı kütüplük Osmanlıların son zamanlarında iyiden iyiye eski önemini yitirerek muhafızlık niteliğine büründü.

19. yüzyılda batıdaki kitap sayılarında görülen önemli artış sayesinde kütüphanecilikle ilgili ciddi değişimlerin yaşanmasına dayanak sağlanmıştır. Eskiden çok fazla kitap okumanın yeterli görüldüğü kütüphancelikte, bir dönem sonra kütüphanecilerin örgütsel ve yönetsel becerilere sahip olmaları bunun dışında kitaplara hızlı ve kolay ulaşılmasını sağlayacak yöntemlerin geliştirilmesi beklenmiştir.

Bir makalesinde Prof. Dr. İrfan Çakın bilim dalı olarak kütüphaneciliği şu şekilde tanımlamaktadır: “Kütüphanecilik bilimi, insanlarla bilgi kaynakları arasında verim­li bir ilişkinin kurulmasını sağlamak amacıyla bilgi kaynaklarının seçimi,sağlanması,dü­zenlenmesi ile gerekli görülen hizmetlerin gerçekleştirilmesi yolunda amaçları,ilkeleri,yöntemleri ve sistemleri inceleyen ve bu konularda yapılan çalışmaları kuramlara bağlamaya çalışan bir toplum bilimidir.”

Türkiye’de halkın kütüphaneye gitme alışkanlığı zayıf olsa da, irili ufaklı pek çok kütüphane var. Hepsinin uzmanlık alanı, barındırdığı arşiv farklı. Pek çoğunda hazine değerinde eserler var. Ancak hemen hemen hepsi, sadece üniversite öğrencileri ve araştırmacılar tarafından ziyaret ediliyor.

Kütüphaneler, internete ve başka teknolojik gelişmelere rağmen, barındırdıkları zenginliklerle uzun süre vazgeçilmezler arasında yer alacaklar.

Türiye’nin En İyi 10 Kütüphanesi

1. Atatürk Kitaplığı / İstanbul

1924’ten beri hizmet veriyor. Taksim’deki binasına 1981’de geçti. İki yıl tadilat gören kütüphanede altyapı çağın gereklerine göre değiştirildi. 228 bin kitap, 20 bin dergi, 10 bin gazete cildi, 445 albüm, 12 bin 320 kartpostal, 10 bin harita, dört bin 400 yazma, 565 salname, 334 takvim ve 49 atlas incelenebiliyor. İlk Osmanlıca gazetelerin yanında dünyada sadece Atatürk Kitaplığı koleksiyonunda yer alan Enîn-i Mazlûm, Bâdiye ve Varlık gibi yayınlar da var. Araştırma için üye olmak gerekli değil, sadece ödünç almak isterseniz bu şart aranıyor.

Atatürk Kitaplığı İletişim:
Adres: Gümüşsuyu Mh., 34437 Beyoğlu/İstanbul
Telefon: (0212) 249 9565

2. İSAM / İstanbul

1984’te kurulan İslam Araştırmaları Merkezi Kütüphanesi, İslam kültürünün yanısıra Türk kültürü, tarihi, edebiyatı ve sosyal bilimlerin birçok alanında kaynağa sahip. 200 bine yakın kitap, üç bine yakın dergi, 20 bine yakın mikrofilm ve 700 civarında CD bulunan envanterindeki merak ettiğiniz eserleri, Üsküdar’daki binaya gitmeden önce www.isam.org.tr adresinden kontrol edebilirsiniz. Bugün 16.30’da “Mimar Sinan’ın Hayatından Kesitler” adlı bir konferans var.

İsam İletişim:
Adres: Bağlarbaşı Cd No:40, Bağlarbaşı/İstanbul – Asya
Telefon:(0216) 474 0850

3. Milli Kütüphane / Ankara

Dünyanın en genç milli kütüphanelerinden biri olan Ankara’daki Milli Kütüphane, 1946’da sekiz bin eserle kuruldu. Şimdi 39 bin metrekarelik binasında 2 milyon 926 bin 563 materyal bulunuyor. Ünlü ressamların orijinal tabloları, taş plaklar, fotoğraf, pul, para, afiş ve mikrofilm gibi materyaller de var. Son çalışmalarından biri; devlet adamlarından aydınlara, ünlü bestecilerden solistlere kadar pek çok önemli ismin ses arşivinin toplanması. Üyelik şartlarını taşımayanlar bir günlük giriş kartı alabiliyor. Kütüphane dışına ödünç kitap verilmiyor.

Milli Kütüphane İletişim:
Adres: Milli Kütüphane Bahçelievler Sondurak, 06520 Ankara
Telefon: 0850 222 0724

4. Boğaziçi Ü. Kütüphanesi / İstanbul

Robert Kolej 1863 yılında kurulurken, Harvard Üniversitesi’nin 200 kitaplık bağışı Bebek’te eski bir binaya yerleştirilerek kütüphanenin temelleri atıldı. Şimdi 99 bin 28 kitabın bulunduğu Yakındoğu koleksiyonu, 1970’ten sonra basılmış süreli yayınlar, bazılarının tarihi 16. yüzyıla uzanan 19 bin 757 adet nadir eser, 18-20. yüzyıla ait iki bin 500 cilt kitabın bulunduğu ABD tarihi dokümanları var. Körlerin kullandığı Braille alfabesiyle yazılmış iki bin 222 kitap, çok sayıda sesli kitap ve elektronik materyal mevcut. Üye olursanız iki kitap ödünç alma hakkı kazanıyorsunuz. Hafta içi 9.00-22.15 , pazar günleri 14.00-22.15 arasında açık.

Boğaziçi Ü. Kütüphanesi İletişim:
Adres: Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi 34342 Bebek İstanbul

5. Bilkent Ü. Kütüphanesi / Ankara

1986’da kurulan Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi, herkese açık. 500 bine yakın kitap, üç bine yakın dergiden oluşan envanterinde ayrıca CD ve kasetlerden oluşan müzik koleksiyonu var. Bu bölümdeki 17 kabinde her bir arşivi dinlemek mümkün. En önemlisi de kapsamlı bir görme engelliler çalışma odası olması. Bölümde çeşitli Braille kaynaklar, kasetçalar ve bilgisayarlar bulunuyor. Sanat koleksiyonu da bulunan kütüphanede mimari, heykel, çizim, desen, resim, baskı, dekorasyon ve fotoğrafçılık konularında 30 binden fazla kitap ve altı bin ciltli dergi mevcut. Hafta içi 08.30-23.30, hafta sonu 09.00-23.00 saatleri arasında açık.

Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi
Adres: 06800 Bilkent / Ankara
Telefon: 0 (312) 266 44 72

6. Süleymaniye Kütüphanesi / İstanbul

1918’de Süleymaniye Külliyesi’nde kuruldu. Yazma ve eski harfli basma eserlerin yer aldığı araştırma ve uzmanlık kütüphanesi. Padişahların, bilim ve din adamlarının koleksiyonları var. 80 bin cilt elyazması ve 50 bin cilt Arabi harfli matbu eser bulunuyor. Yüzde 80’inin dijital arşivi tamamlandı. Duyma engelliler için sinevizyon gösterileri yapılıyor.

Süleymaniye Kütüphanesi İletişim:
Adres: Süleymaniye Mah. 34116 Fatih/İstanbul
Telefon:(0212) 520 6460

7. Beyazıt Devlet Kütüphanesi / İstanbul

Türkiye’nin ilk devlet kütüphanesi olan Beyazıt Devlet Kütüphanesi 1884’te kuruldu. Türkiye’de yayınlanan tüm kitaplar, özel elyazmaları, Cumhuriyet öncesine ait eski matbular, Osmanlı Dönemi’nden günümüze kadar yayınlanmış bazı dergiler, bütün gazeteler, harita, afiş, pul ve kartpostal arşivlerine sahip. Ayrıca bin 909 pul, 32 bin 990 kartpostal var. 1992’de kurulan görme engelliler bölümünde iki bin civarında kitap 15 bine yakın kaset ve CD bulunuyor. Hafta içi 8.30-17.00 saatleri arasında hizmet veriyor.

Beyazıt Devlet Kütüphanesi İletişim:
Adres: Beyazıt Mh., 34126 Fatih/İstanbul
Telefon:(0212) 522 3167

8. İnebey Eski Yazma Eserler Küt. / Bursa

14. yüzyılda medrese olarak yapıldı. 1969’dan beri kütüphane olarak hizmet veriyor. Tarih, edebiyat, din, gramer, astronomi, mantık, felsefe konularında eserler var. 8 bin 552 cilt elyazması, 18 bin 500 basma eser bulunuyor. Tamamı dijital ortama aktarılmış. Osmanlıca ve Farsça eserler ağırlıkta ama Boşnakça, Yunanca ve Kürtçe kitaplar da bulabilirsiniz. İslam tarihi bakımından zengin. En son el yazması bir Kuran bağışlanmış. Üyelik gerekmiyor, pazar hariç 8.00-17.00 arası açık. Belgeleri dışarıya dijital olarak çıkarabiliyorsunuz.

Bursa Yazma ve Eski Basma Eserler Kütüphanesi
Adres: İnebey Caddesi, İnebey Sokak No: 5 Osmangazi/ BURSA
Telefon: 0 224 222 72 14

9. Kadın Eserleri Kütüphanesi / İstanbul

1990’da beş kadın tarafından kuruldu: Doç. Dr. Füsun Akatlı, Prof. Dr. Jale Baysal, Aslı Davaz, Doç. Dr. Şirin Tekeli ve Füsun Yaraş. İstanbul Fener’deki tarihi binasında yaklaşık 11 bin 500 kitap, 400’e yakın süreli yayın, 4 bini aşkın makale, 500 tez, binlerce kupür, Türkiye’deki kadın örgütlerine ait yüzlerce belge, özel arşiv, sözlü tarih, kadın yazarlar koleksiyonu, görsel koleksiyon, CD ve ses bantları, efemara, kadın sanatçılar koleksiyonlarında binlerce belge bulunuyor. Osmanlı kadın haraketi konusunda iddialılar. Üyelik şartı yok.

Kadın Eserleri Kütüphanesi İletişim:
Adres: Kadir Has Caddesi, No.8 Fener – Haliç 34220 – İstanbul (Fener Vapur İskelesi Karşısı, Tarihi Bina)
Telefon: 0212 621 81 34

10. Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi / Konya

1984’ten beri hizmet veriyor. Sadreddin Konevi, İbn-i Arabi ve Mevlana gibi büyük alimlere ait matbu, elyazması ya da dijital ortama aktarılmış eserler var. 17 bin 989 el yazması, 40 bin elyazması eserin dijital kopyası ve 80 bin 641 nadir matbu bulunuyor. 71 kütüphanenin kitapları buraya devredildi. Lazma ve nadir eserler alanında dünya çapında. Kitap restorasyonu alanında eğitim de veriliyor. Yazın 8:30-17:00, kışın 8:00-16:30 arası açık.

Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi İletişim:
Adres: Abdülaziz Mah. Yavuz Selim Cad. No: 86 Meram/KONYA/TÜRKİYE
Telefon: 0332 351 12 16